Struktura studiów w Polsce

Jedną z najbardziej zaskakujących dla obcokrajowców przyjeżdżających po raz pierwszy do Polski cech jest eksplozyjny rozwój polskiego szkolnictwa wyższego. W czasach socjalistycznych wykształcenie wyższe było uważane za dobro rzadkie, dostępne tylko dla wybranych. Polskie środowisko akademickie odpowiedziało na społeczne zapotrzebowanie dotyczące wykształcenia wyższego w nieoczekiwanie przedsiębiorczy i aktywny sposób. Z jednej strony władze uczelni państwowych zwielokrotniły liczbę miejsc na studiach odpłatnych, z drugiej strony zaczęły powstawać coraz liczniej uczelnie prywatne. Specyfiką polskiego szkolnictwa wyższego jest zróżnicowanie statusu finansowego studentów studiujących w uczelniach publicznych. Obok studiów stacjonarnych całkowicie finansowanych z budżetu państwa, istnieją studia zaoczne, wieczorowe i eksternistyczne opłacane przez studentów. Począwszy od 2003 roku władze państwowe rozszerzyły znacznie zakres pomocy stypendialnej finansowanej z budżetu państwa. W miejsce stypendiów dostępnych wyłącznie dla studentów studiów stacjonarnych studiujących w uczelniach państwowych, pomocą stypendialną objęci zostali wszyscy studenci, także studiujący w uczelniach prywatnych.

Niewątpliwie rozwój szkolnictwa wyższego w Polsce to rezultat niezwykle liberalnej ustawy o szkolnictwie wyższym z 1990 roku wprowadzającej szeroką autonomię akademicką w uczelniach państwowych oraz umożliwiającej tworzenie uczelni prywatnych. Nikt z autorów ówczesnej ustawy nie przewidywał tak eksplozyjnego, nietypowego w warunkach europejskich rozwoju sektora prywatnego w szkolnictwie wyższym. Nie licząc Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego działającego nieprzerwanie przez cały okres komunizmu, pierwsze uczelnie prywatne powstały w 1991 roku, w następnych latach liczba uczelni przyrastała w sposób eksplozyjny.

Po 1990 roku powstawały nie tylko uczelnie prywatne po 1998 roku władze państwowe utworzyły głównie w miastach tracących na skutek zmian struktury administracyjnej status miast wojewódzkich, aż 33 Państwowe Szkóły Zawodowe kształcące na I poziomie kształcenia, tzn. na studiach licencjackich.

Struktura uczelni w 2004/2005

Najczęściej studiowane kierunki studiów w % ogółu studentów.

Niezwykle popularne w Polsce po 1990 roku stały się formy studiowania umożliwiające łączenie studiów z pracą zawodową, tzn. studia zaoczne (nauka odbywa się w soboty i niedziele, zwykle co drugi tydzień) oraz studia wieczorowe (nauka odbywa się w dni robocze wieczorami).

Niezwykle popularne stały się również studia podyplomowe dostępne dla absolwentów szkół wyższych. Te studia, realizowane w formie zajęć weekendowych, zwykle składające się na około 200 godzin zajęć pozwalają przystosować się do nowego miejsca pracy, bądź uzyskać nowe kwalifikacje i umiejętności związane z awansem zawodowym. W ogromnej większości słuchaczami studiów podyplomowych są osoby zatrudnione w sektorach gospodarczych, ale te studia są popularne także wśród nauczycieli i pracowników administracji publicznej. Jeszcze większy jest rozwój studiów doktoranckich, zwykle 3- lub 4-letnich, realizowanych głównie w formie stacjonarnej na wydziałach uczelni posiadających uprawnienia do nadawania tytułu doktora habilitowanego lub najlepszych instytutach badawczych. Naturalnym zjawiskiem w czasach globalizacji jest otwieranie się najlepszych polskich uczelni dla kandydatów spoza Polski. Wzrasta też liczba studentów wyjeżdżających za granicę i przyjeżdżających do polskich uczelni w ramach programu Socrates-Erasmus.